Mashina shaharni ikkiga ajratib turgan daryo ustidagi ko‘prikning qoq o‘rtasida to‘xtadi. Politsiyachi Jonson avvaliga unga e’tibor bermadi, ammo mashinadan tushgan baland bo‘yli kishini ko‘rishi bilan hushyor tortdi.
Jonson bu yerda birinchi bor posbonlik qilayotgani yo‘q, mash’um ko‘prik sevishganlaru xayolparastlar qatori o‘z joniga qasd qilish istagidagilarni ham o‘ziga jalb etishini juda yaxshi bilar edi.
Anavi odam avvval atrofga diqqat bilan razm solib, so‘ng shoshilmasdan ko‘prik panjarasiga yaqinlashdi. Uning panjaraga osilayotganini ko‘rgan Jonson sekin so‘kinib olib, u tomonga qarab yugurdi.
— Ajoyib tun, shunday emasmi? — dedi politsiyachi uning qadam tovushlarini eshitib ko‘prik panjarasidan qo‘lini olgan kishiga salom ham bermay. — Tabiatdan bahra olayapsizmi deyman? Sizni tushunaman, janob, agar vazifamni bajarayotgan bo‘lmaganimda, menam hozir sevgi yoki shunga o‘xshashroq tuyg‘ular haqida o‘ylayotgan bo‘larmidim.
Joniga qasd qilmoqchi bo‘lgan kishi bunaqa be’mani gaplarga hushi yo‘qligini bildirmoqchi bo‘lganday yelka qisib qo‘ya qoldi. So‘ng sigaret tutatdi.
— Sizni ko‘rdimu, biroz gurung qilarmiz deb kelaverdim, — davom etdi politsiyachi o‘zini suhbatdoshining holatini sezmaganga olib. — Bilasizmi, odam bir o‘zi yomon zerikadi… Bu yerdan atrof ajoyib ko‘rinadi, to‘g‘rimi?
— Hozir bu mening ko‘nglimga sig‘maydi, — og‘ir xo‘rsindi novcha kishi sigaret kulini suvga qoqqancha. Jonson e’tibor bermagan ekan, uning qoshlari juda quyuq edi. — Ayni damda men boshqa narsani — qanday qilib oson va qiynalmasdan o‘lim topishni o‘ylayapman.
— Bekor qilasiz, — uning ko‘nglini ko‘tarishga urindi posbon. — Qancha og‘ir bo‘lmasin, yashash kerak. Hayotda hech narsani oldindan ko‘rib bo‘lmaydi. Kim biladi, ehtimol ertaga omadingiz chopib, hamma narsa yaxshi tomonga o‘zgarib ketar.
Notanish novcha suvga tikilib uzoq jim qoldi, so‘ng sigaret qoldig‘ini daryoga uloqtirib, politsiyachiga qo‘lini uzatdi.
— Ismim Edvard Rayt.
— Ancha-muncha ko‘ngilsizliklarni boshdan kechiribsiz chog‘i? — xayrixoh ohangda so‘radi politsiyachi.
— Ha, shunaqa…— mung‘ayib bosh irg‘adi joniga qasd qilmoqchi bo‘lgan odam.
—Xotinim olamdan o‘tgach, hayotim ag‘dar-to‘ntar bo‘lib, ishlarim ham chappasiga ketayapti. Uni judayam yaxshi ko‘rardim, usiz yashagim kelmay qoldi.
— Bunday demang, — Jonson uning yelkasiga do‘stona qoqib qo‘ydi. — Odam hamma narsaga ko‘nikadi, janob Rayt. Hatto yolg‘izlikkayam. Yaxshisi, uyingizga borib uxlang. Kechasi yotib o‘yla, ertalab turib so‘yla degan gap bor. Mana ko‘rasiz, to‘yib uxlasangiz, ertaga hammasi iziga tushib ketayotganini ko‘rasiz.
— Siz shunga rostan ishonasizmi?
— Albatta, — dedi Jonson jiddiy ohangda. — To‘g‘ri, bu dunyoda yashashning o‘zi mashaqqat. Hamisha shunday bo‘lgan. Lekin nailoj? Daryo tubi mana shu hayotingizdan sirayam yaxshi emas, gapimga ishonavering.
Rayt uzoq o‘ylanib, so‘ng indamay mashinasiga qarab yo‘l oldi. Jonson uning orqasidan ancha vaqt qarab turdi.
So‘ng yondaftarini olib, yozib qo‘ydi: «Edvard Rayt, baland bo‘yli, quyuq qoshli kishi. Xotini o‘lgan, ko‘prikdan o‘zini tashlamoqchi bo‘ldi…».
* * *
Psixiatr Bob Smitning qiyofasi ko‘pchiligimizning bolalik tasavvurimizdagi doktor obraziga juda mos kelar edi. O’z o‘y-xayollari bilan ovora doktor navbatdagi mijozini tinglar ekan, butun yuzini qoplagan soqolini tutamlagan ko‘yi o‘ychan boshini irg‘ab qo‘yardi.
— …Hayotimda ma’ni qolmadi, — shikoyat qilishda davom etardi novcha, quyuq qoshli bemor. — Kecha ko‘prikdan o‘zimni tashlashimga sal qoldi.
— Nima to‘xtatib qoldi sizni? — beparvogina so‘radi doktor. Bemorlarning bema’ni tushlar haqidagi har kungi hikoyalari uning g‘ashini keltirardi.
— Meni politsiyachi to‘xtatib qoldi. Uning aytishicha, vaziyatdan chiqish yo‘li bu emasmish.
Yana o‘z xayollariga berilgan Bob Smit mijg‘ov mijozning gapidan hushyor tortdi.
— Doktor, mening oshqozonimni yuvish kerak…
— Bu yana nimaga kerak? — hayron bo‘lib so‘radi Smit.
— Oldingizga kelishdan oldin bir quti uyqu dori ichib yuborgan edim, — hasrat qildi Edvard Rayt. — Yigirmatadan kam emasdi-yov.
Chuqur uf tortib, o‘rnidan turgan Smit boshini chayqagancha asbob-uskunalarini olish uchun qo‘shni xonaga yo‘l oldi.
Oshqozonni yuvish muolajasi ancha og‘ir kechgan bo‘lsa-da, bemorning baxtiga uyqudori hali qonga so‘rilib ulgurmagan ekan. U muqarrar o‘limdan asrab qolindi.
— Hali yashaysiz, — dedi unga xayrlasha turib Bob Smit.
— Rahmat, doktor.
— Rahmatni qo‘ya turing, siz haqingizda politsiyaga xabar berib qo‘ymasam bo‘lmaydiganga o‘xshaydi…
* * *
— Ajoyib to‘pponcha, — o‘z molini maqtay boshladi sotuvchi. — Albatta, agar istasangiz sizga bundanam zo‘rini topib berishim mumkin. Ammo unaqasining narxiyam qimmatroq bo‘ladi.
— Rahmat, menga shuyam bo‘laveradi, — uning gapini kesdi xaridor. — Menga yana bir quti o‘q ham kerak.
— Albatta, albatta, — dedi qurol-aslaha do‘koni egasi xaridorlarni qayd qilish jurnalini ola turib. — Janob Rayt, manavinga ism-familiyangizni yozib, imzo qo‘yishingiz kerak. To‘g‘ri, bu ba’zi birovlarga yoqmaydi, ammo nachora, qoidasi shunaqa…
* * *
Kechki soat to‘qqizlarda Edvard Raytning eshigi taqilladi.
Rayt eshikka yaqinlashib, uning ko‘zchasidan mo‘raladi. Mehmonni tanib, eshikni ochdi.
— Kel, Mark, — ichkariga taklif qildi uy egasi.
— Uni sen o‘ldirding, Ed, — dedi mehmon salomlashish o‘rniga uning qorniga to‘pponcha tirab. — U sen bilan tinchgina ajrashmoqchi edi, sen esa uni o‘ldirding…
— Esing joyidami!? — dedi shoshib qolgan Rayt.
— Hammasini judayam puxta bajargansan. Qotillik baxtsiz hodisaday tuyulib, politsiya hech narsadan shubhalanmadi. Buni qanday uddalading, Edvard?
— Men uni urdim, — dedi ko‘zini to‘pponchadan uzmay Edvard Rayt. — Boshiga urdim. Bir necha marta urdim, keyin zinadan dumalatib yubordim… Politsiyaga borib ovora bo‘lma, baribir senga hech kim ishonmaydi. Baribir isbotlab berolmaysan.
— Politsiyaga boraman deb kim aytdi senga? Men umuman boshqa narsani o‘ylab qo‘yganman… Stolga o‘tir. Qog‘oz-qalam ol-da, «Bunday azoblarga boshqa chiday olmayman. Bu safar hayotdan ketish uchun o‘zimda kuch topa oldim» deb yoz. Ha, shunday deb yozsang o‘limoldi xating ishonchliroq chiqadi. — Mark to‘pponcha o‘qtalib Edvardni stol tomonga undadi. — Imzo qo‘yishni unutma, haromzoda!
— Men buni yozmayman.
— Yozasan, Edvard, yozasan! — mehmon to‘pponchani uning gardaniga tiradi.
— Qutulib ketolmaysan, Mark, — g‘ingshidi Rayt. — Suvdan quruq chiqaman deb o‘ylama. Baribir qo‘lga tushib, osilasan.
— Nima uchun? Sen o‘z joningga qasd qilganing uchunmi? — xiringlab kula boshladi Mark.
— Men bu bema’ni xatni yozganim bilan hech kim o‘zimni o‘ldirganimga ishonmaydi.
Mehmon to‘pponcha tepkisini ko‘targanini ko‘rgan Edvard Rayt yozishdan boshqa chorasi yo‘qligini tushundi va chuqur xo‘rsinish bilan stolga o‘tirdi. U Mark aytganday qilib yozib, imzo qo‘ydi.
— Endi menga qara, Edvard…
Qog‘ozdan boshini ko‘targan Rayt seskanib ketdi. Uning ro‘parasida umuman boshqa odam turar edi — boshiga parik kiygan, ko‘zlari ustiga qalin qosh yopishtirilgan bu nusxa kimgadir juda-juda o‘xshardi.
— Top-chi, men hozir kimga o‘xshadim? — sekingina so‘radi mehmon. — Nahotki tanimading? Senga o‘xshab qoldim, Edvard, senga… Albatta, biz egizakmasmiz, lekin bo‘y-bastimiz bilan juda o‘xshab ketamiz.
— O’zingni men qilib ko‘rsatib yurgan ekansan-da…— esankirab qoldi Edvard Rayt.
— Nihoyat yetib bordimi? Oxirgi kunlar ichida nimalar bilan band bo‘lganingni bilsang, bundan battar hayratga tushasan. O’tgan kuni, masalan, ko‘prikdan o‘zingni tashlashingga bir bahya qoldi. Bilsang, hayotingni hushyor politsiyachi saqlab qoldi. U bo‘lmaganida allaqachon o‘lib ketgan bo‘larding. Kecha esa ko‘proq uyqudori ichib yuborganing uchun bir doktor sening oshqozoningni yuvishiga to‘g‘ri keldi. Bir soatcha oldin sen to‘pponcha sotib olding, hatto u yerdagi jurnalga imzo ham qo‘yvording… Qisqasi, oxirgi ikki kun ichida sen shahardagi o‘z joniga qasd qilmoqchi bo‘lganlarning eng ashaddiysiga aylanding.
— Do‘stlarim-chi? Ishxonadagi hamkasblarim-chi? Ular bunga ishonishmaydi, — oxirgi xasga yopishdi Rayt.
— Adashasan, qadrdonim, — istehzo bilan uning gapini bo‘ldi Mark. — Bilib qo‘y, kimdir joniga qasd qilsa do‘stlariyam, hamkasblariyam darrov uning keyingi paytlarda g‘alati bo‘lib qolgani haqida eslab qolishadi. Aniq bilaman, xotining o‘lgandan keyin go‘yoki chuqur qayg‘uga botgan odamning rolini o‘ynagansan. Sening tushkun ahvolda yurganingni tasdiqlash uchun qasam ichishga tayyor odamlar topilishi aniq. Alvido, Edvard!..
Shu so‘zlarni ayta turib u to‘pponchani Edvard Raytning chakkasiga tirab tepkini bosib yubordi.
Singlisining qotilini saranjomlagan Mark to‘pponchadagi barmoq izlarini artib tashladi va qurolni Edvardning qo‘liga ushlatib qo‘ydi. So‘ng uning hamyonini olib psixiatrning tashrif qog‘ozi va to‘pponcha sotib olingani haqidagi kvitantsiyani solib qo‘ydi.
— Uni o‘ldirib katta xato qilding, Ed, — dedi Mark yelimlangan quyuq qoshlarini joyidan ko‘chirar ekan. — Sen uni hech qachon sevmagansan. Tinchgina ketishiga yo‘l berishing kerak edi…
Shavkat Yodgorov tarjimasi
Manba:tafsilot.uz
SHERLAR.NET
